Ο Γεώργιος Κουκάκης, Κύριος Ερευνητής του Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ), εκθέτει τις άποψεις του όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις και το ενεργειακό ζήτημα

Συνέντευξη στον Παναγιώτη Σφαέλο

Ο Αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Κουκάκης γεννήθηκε το 1980 στο Ηράκλειο Κρήτης. Εισήχθη στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων (ΣΣΕ) το 1998 από όπου αποφοίτησε το 2002, 1ος μεταξύ των Ανθυπολοχαγών Πεζικού και 8ος μεταξύ των συμμαθητών του. Το 2003 επιλέχθηκε στις Ειδικές Δυνάμεις, όπου υπηρέτησε μέχρι το 2017 οπότε και αποχώρησε οικειοθελώς.

Έχει υπηρετήσει σε διάφορες Μονάδες και Επιτελεία των Ειδικών Δυνάμεων, του Πεζικού και της Επιστράτευσης, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό (Κύπρος και Κοσσυφοπέδιο). Είναι απόφοιτος όλων των υποχρεωτικών σχολείων του Πεζικού και των Ειδικών Δυνάμεων, καθώς και τεσσάρων σχολείων του Στρατού των ΗΠΑ.

Επιπλέον είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (Master of Arts) στη «Διακυβέρνηση, Ανάπτυξη και Ασφάλεια στη Μεσόγειο» του Πανεπιστημίου Αιγαίου (Ρόδος), το οποίο απέκτησε με βαθμό άριστα αποφοιτώντας 1ος ανάμεσα στους συμφοιτητές του, έπειτα από υποτροφία που του χορηγήθηκε από το Γενικό Επιτελείο Στρατού (ΓΕΣ).

Κατόπιν έγκρισης του ΓΕΣ συμμετέχει ως Κύριος Ερευνητής στο Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ), ως μέλος στο Ελληνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ), και ως Ερευνητικός Συνεργάτης (Research Associate) στο HERMES Institute of International Affairs, Security & Geoeconomy.

Μελέτες του έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό «Στρατιωτική Επιθεώρηση» του ΓΕΣ, το επιστημονικό περιοδικό «Η Ελλάδα, η Ευρώπη και ο Κόσμος» της Μονάδας Έρευνας για την Ευρωπαϊκή και Διεθνή Πολιτική του Πανεπιστημίου Αιγαίου, τις ιστοσελίδες των Ινστιτούτων Διεθνών

Έχει συμμετάσχει ως εισηγητής σε αρκετά συνέδρια και ημερίδες και αρθρογραφεί στις ιστοσελίδες HUFFPOST Greece, Foreign Affairs-The Hellenic Edition, Geopolitics & Daily News, Infognomon Politics και LEP.

Ομιλεί την Αγγλική σε επαγγελματικό επίπεδο (Certificate of Proficiency in English του Πανεπιστημίου του Cambridge).

Αρχικά, πείτε μας λίγα λόγια για την καριέρα σας ως στρατιωτικός.

Καταρχάς επιτρέψτε μου να σας ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου δίνετε να καταθέσω τις απόψεις μου σχετικά με ορισμένα από τα πολλά θέματα που απασχολούν τη διεθνή κοινότητα στις μέρες μας. Όπως γνωρίζετε δεν μπορώ να σας αποκαλύψω λεπτομέρειες σχετικά με την καριέρα μου, οπότε θα περιοριστώ σε γενικές μη διαβαθμισμένες πληροφορίες. Το 1998 έγινα δεκτός στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων (ΣΣΕ) έπειτα από συμμετοχή μου στις πανελλαδικές εξετάσεις και το 2002 ορκίστηκα Ανθυπολοχαγός, αποφοιτώντας 8^ος μεταξύ των συμφοιτητών μου και 1^ος στο Όπλο του Πεζικού.

Από τότε μέχρι σήμερα έχω υπηρετήσει σε διάφορες Μονάδες και Επιτελεία του Στρατού Ξηράς σε Ελλάδα και Κύπρο, από τα οποία τα 15 χρόνια ήταν σε Μονάδες των Ειδικών Δυνάμεων. Επιπλέον, έχω λάβει μέρος στην Επιχείρηση Υποστήριξη της Ειρήνης του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο με την Ελληνική Δύναμη Κοσσυφοπεδίου (ΕΛΔΥΚΟ) και έχω παρακολουθήσει διάφορες εκπαιδεύσεις στις ΗΠΑ.

Όσον αφορά τις ακαδημαϊκές μου σπουδές, είμαι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (Master of Arts) στη «Διακυβέρνηση, Ανάπτυξη και Ασφάλεια στη Μεσόγειο» του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το οποίο απέκτησα με υποτροφία του Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ) και από το οποίο αποφοίτησα με άριστα, κατατασσόμενος 1^ος ανάμεσα στους συμφοιτητές μου.

Είστε στρατιωτικός με πλούσια αρθρογραφία. Τι σας ενέπνευσε να ασχοληθείτε με την αρθρογραφία;

Χαίρομαι που μου απευθύνετε αυτή την ερώτηση. Ο πρωταρχικός λόγος που με έκανε να ασχοληθώ με την αρθρογραφία ήταν η αγάπη μου για τη συγγραφή. Είναι βλέπετε ένας τρόπος να εξωτερικεύσω τις σκέψεις μου, να προβληματίσω τους αναγνώστες και –γιατί όχι- να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για ένα γόνιμο διάλογο.

Ένας άλλος λόγος που με έκανε να ασχοληθώ με την αρθρογραφία ήταν η ανάγκη έγκυρης ενημέρωσης των πολιτών, καθώς διαπίστωσα ότι σε ορισμένες περιπτώσεις αρκετά από τα γεγονότα που διαδραματίζονται ανά την υφήλιο δεν «μεταφέρονται» στον κόσμο στην πραγματική τους διάσταση, για πολλούς και διάφορους λόγους. Για το λόγο αυτό η έρευνά μου βασίζεται κυρίως σε επίσημες πρωτογενείς πηγές (π.χ. τις ιστοσελίδες επίσημων φορέων, Φύλλα Εφημερίδας της Κυβέρνησης, κ.λπ.), τις οποίες και παραθέτω ώστε όσοι ενδιαφέρονται να μπορούν να ανατρέξουν σε αυτές και να μελετήσουν σε βάθος το εξεταζόμενο ζήτημα.

Η αγάπη μου για τις διεθνείς σχέσεις ήταν ένας ακόμα λόγος που με οδήγησε στη συγγραφή, καθώς μέσα από τις διάφορες θεωρίες των διεθνών σχέσεων που έχουν αναπτυχθεί μας δίνεται η δυνατότητα ερμηνείας, διασύνδεσης και κατανόησης των γεγονότων.

Τέλος, οι μεταπτυχιακές μου σπουδές στις διεθνείς σχέσεις ήταν ο τέταρτος λόγος που συνέβαλε στην ενασχόλησή μου με την συγγραφή, καθώς με τον τρόπο αυτό μου δίνεται η δυνατότητα αφενός να αξιοποιήσω τις γνώσεις για τις οποίες το ΓΕΣ επένδυσε ένα σεβαστό χρηματικό ποσό προκειμένου να τις αποκτήσω και αφετέρου να προβάλω την εικόνα του σύγχρονου Αξιωματικού, διαλύοντας τις προκαταλήψεις που επικρατούν.

Πως προέκυψε η συνεργασία σας με το Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ);

Η συνεργασία μου με το Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ) ξεκίνησε στις αρχές του 2022. Καθώς ενημερωνόμουν μέσω διαδικτύου σχετικά με τις διεθνείς εξελίξεις κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού μου, υπέπεσε στην αντίληψή μου ένα άρθρο του ΚΕΔΙΣΑ. Στη συνέχεια επισκέφτηκα την ιστοσελίδα του Ινστιτούτου και διαπίστωσα ότι δίνει την ευκαιρία σε νέους ερευνητές να παρουσιάσουν το ερευνητικό τους έργο δημοσιεύοντας τις αναλύσεις και ερευνητικές εργασίες τους, αλλά και ότι διοργανώνει αρκετά δωρεάν σεμινάρια όσον αφορά τον ευρύτερο τομέα των Διεθνών Σχέσεων, των Στρατηγικών Σπουδών και των Σπουδών Ασφάλειας.

Επικοινώνησα λοιπόν με τον Πρόεδρο και Ιδρυτή του ΚΕΔΙΣΑ, Δρ. Ανδρέα Μπανούτσο, ο οποίος με ενημέρωσε ότι το Ινστιτούτο όντως παρέχει αυτή τη δυνατότητα σε προπτυχιακούς, μεταπτυχιακούς, διδακτορικούς και μεταδιδακτορικούς φοιτητές, οπότε αποφάσισα να ενταχθώ στο δυναμικό του. Λόγω της ιδιότητάς μου, αιτήθηκα την έγκριση της συμμετοχής μου στο ΚΕΔΙΣΑ από την αρμόδια διεύθυνση του ΓΕΣ, η οποία και εγκρίθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Αρχικά συμμετείχα με την ιδιότητα του Αναλυτή και από τον Ιανουάριο του 2023 αναβαθμίστηκα στα καθήκοντα του Κύριου Ερευνητή. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου, τόσο στον Πρόεδρο του ΚΕΔΙΣΑ Δρ. Ανδρέα Μπανούτσο όσο και στα υπόλοιπα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, για την απόφαση τους αυτή. Θα ήθελα τέλος να διευκρινίσω ότι η συμμετοχή μου στο ΚΕΔΙΣΑ λαμβάνει χώρα επί εθελοντικής βάσης και είναι άμισθη, καθώς η άσκηση οποιουδήποτε επαγγέλματος ή η ενασχόληση με οποιαδήποτε αμειβόμενη εργασία απαγορεύεται στους εν ενεργεία στρατιωτικούς.

Ποια θέματα σας ενδιαφέρουν περισσότερο;

Τα θέματα που με ενδιαφέρουν περισσότερο αφορούν αντικείμενα που έχω διδαχτεί και μελετήσει στις μεταπτυχιακές μου σπουδές, όπως οι διεθνείς οργανισμοί, η ενεργειακή ασφάλεια, το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, η μετανάστευση και η εξωτερική πολιτική. Μεγάλο μέρος των άρθρων και μελετών μου επίσης εστιάζει σε θέματα στρατηγικής και ασφάλειας, με έμφαση την εθνική ασφάλεια. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι το αντικείμενο της διπλωματικής μου εργασίας αφορούσε τη σύσταση Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας στη χώρα μας.

Οφείλεται επίσης στο χαρακτήρα των Ινστιτούτων Διεθνών Σχέσεων στα οποία συμμετέχω, όπως  το Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ) που προανέφερα, το Ελληνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ) και το HERMES Institute of International Affairs, Security & Geoeconomy. Στο σημείο αυτό οφείλω να τονίσω ότι το ΓΕΣ ενθαρρύνει την ενασχόληση του στρατιωτικού προσωπικού με το συγγραφικό έργο, γεγονός που αποδεικνύεται έμπρακτα από την άδεια που μου έχει χορηγηθεί όσον αφορά τη συμμετοχή μου στα προαναφερθέντα Ινστιτούτα Διεθνών Σχέσεων.

Πως βλέπετε τη σημερινή γεωπολιτική πραγματικότητα με τον πόλεμο στην Ουκρανία;

Πριν αναφερθώ σε οποιοδήποτε γεγονός, θα ήθελα να επισημάνω ότι τα περιεχόμενα των αναλύσεών μου αντανακλούν προσωπικές μου απόψεις και δεν αντικατοπτρίζουν την επίσημη θέση του Ελληνικού Στρατού. Όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, θεωρώ ότι σχεδόν όλοι έχουν πλέον αντιληφθεί ότι το σύγχρονο περιβάλλον ασφάλειας έχει αλλάξει δραματικά. Βασικός καταλύτης αυτής της αλλαγής αποτέλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία έφερε στο προσκήνιο ζητήματα όπως η ενεργειακή και επισιτιστική ασφάλεια, η επίδραση της τεχνολογίας στον τομέα των στρατιωτικών επιχειρήσεων [με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη χρήση των μη επανδρωμένων αεροχημάτων (UAVs)], η κυβερνοασφάλεια, οι πληροφοριακές επιχειρήσεις και η μετανάστευση.

 Όλα αυτά, μαζί με το ζήτημα της κλιματικής κρίσης, είναι μερικά από τα κυριότερα ζητήματα που θα απασχολήσουν τη διεθνή κοινότητα στο μέλλον. Όσον αφορά την ισορροπία ισχύος, ο πόλεμος στην Ουκρανία σίγουρα «έγειρε την πλάστιγγα» προς την πλευρά της Κίνας, τον συστημικό ανταγωνιστή των ΗΠΑ. Η στάση που θα κρατήσει η Ινδία, η αμέσως επόμενη ανερχόμενη «μεγάλη» δύναμη της Ασίας, αναμένεται να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την ισορροπία αυτή.

Κάθε κρίση όμως «κρύβει» μέσα της θετικά στοιχεία. Έτσι και στην περίπτωση της Ουκρανίας οδήγησε τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) να συσπειρωθούν προκειμένου να αντιμετωπίσουν την πληθώρα των προκλήσεων που αναδύθηκαν και –παρά τις όποιες διαφωνίες- να καταλήξουν στη λήψη κοινών μέτρων. Θα ήταν παράλειψή μου αν δεν αναφερόμουν στη Στρατηγική Πυξίδα (Strategic Compass), το έγγραφο υψηλής στρατηγικής που εξέδωσε η ΕΕ τον Μάρτιο του 2022, σύμφωνα με το οποίο η ΕΕ επιχειρεί να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο στον τομέα της Άμυνας και της Ασφάλειας και που ενδεχομένως να οδηγήσει στη δημιουργία Ευρωστρατού.

Ένα ακόμα σημείο το οποίο θα ήθελα να επισημάνω, είναι η δημιουργία συνεργατικών σχημάτων που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μεταξύ των κρατών για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων. Μερικά από τα πιο γνωστά από αυτά είναι η AUKUS μεταξύ Αυστραλίας, Ηνωμένου Βασιλείου και ΗΠΑ, οι τριμερείς συνεργασίες που έχει συνάψει η χώρα μας -σε συνδυασμό με την Κύπρο- με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, καθώς και η διμερής Στρατηγική Συμφωνία με τη Γαλλία, η οποία έχει αμυντικό χαρακτήρα καθώς περιλαμβάνει ρήτρα αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής.

Πιστεύετε ότι η Ελλάδα ακολούθησε ορθή πολιτική στον Ρώσο-Ουκρανικό πόλεμο;

Αν και συνήθως η ορθότητα των επιλογών ενός κράτους κρίνεται εκ των υστέρων σε βάθος χρόνου, η άποψή μου είναι ότι από τη στιγμή που η χώρα μας είναι μέλος της ΕΕ οφείλει να συμβαδίζει με την πολιτική που χαράζεται από αυτήν. Αυτό προϋποθέτει βέβαια, ότι η πολιτική αυτή δεν έρχεται σε αντίθεση με τα εθνικά συμφέροντα της χώρας μας, τα οποία ωστόσο είναι στενά συνδεδεμένα με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά. Η αναζήτηση επομένως οποιασδήποτε λύσης όσον αφορά κάποιο από τα ζητήματα που απασχολούν της Ελλάδα, θα πρέπει πρωτίστως να αναζητείται εντός του πλαισίου της ΕΕ και των λοιπών διεθνών οργανισμών των οποίων είμαστε μέλος.

Θα πρέπει ωστόσο να εστιάσουμε ως κράτος είναι η διαμόρφωση μίας μακροπρόθεσμης εθνικής στρατηγικής, η οποία θα εξασφαλίσει τη συνέχεια των ενεργειών όλων των φορέων και θα μεγιστοποιήσει τα αποτελέσματα των αποφάσεων που λαμβάνονται σε επίπεδο υψηλής στρατηγικής. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εκδοθεί μία Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας –ενέργεια που έχει ήδη εξαγγελθεί- στην οποία θα προτεραιοποιούνται τα εθνικά συμφέροντα της χώρας μας, θα καθορίζονται οι εθνικοί στόχοι σε βάθος χρόνου, θα καταδεικνύονται τα μέσα που πρέπει να αξιοποιηθούν και θα περιγράφονται οι τρόποι με τους οποίους θα επιτευχθούν οι τεθέντες στόχοι.

Για τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις τι βλέπετε; Πως πιστεύετε ότι οι επερχόμενες εκλογές θα επηρεάσουν την πολιτική της Γείτονος;

Αν και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις τις τελευταίες δεκαετίες -φυσικά με υπαιτιότητα της Τουρκίας- ήταν τεταμένες, από το 2020 και έπειτα βλέπουμε ότι οι προκλητικές και αναθεωρητικές ενέργειες της Τουρκίας εντείνονται, όχι μόνο απέναντι στη χώρα μας αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο γενικότερα. Η Τουρκία αμφισβητεί ανοιχτά το Διεθνές Δίκαιο και εργαλειοποιεί το μεταναστευτικό, προκειμένου να ασκήσει πίεση στη χώρα μας. Μία από τις βασικές επιδιώξεις της Τουρκίας αποτελεί η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που βρίσκονται στην Ανατολική Μεσόγειο.

Δεν θα πρέπει ωστόσο να αναμένουμε ριζική αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας μετά τις επερχόμενες εκλογές. Έχοντας ασχοληθεί με το ζήτημα της Εθνικής Ασφάλειας, οφείλω να επισημάνω ότι η Τουρκία –όπως και πολλές άλλες χώρες- ασκεί την εξωτερική της πολιτική σύμφωνα με τη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας -γνωστή στην και ως Κόκκινο Βιβλίο ή Κόκκινη Βίβλος- που εκδίδεται από το Τουρκικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Σε αντίθεση επομένως με όσα πιστεύουν κάποιοι, η δική μου άποψη είναι πως η Τουρκία θα «παραμείνει πιστή» στις διεκδικήσεις της, στο πλαίσιο της μακροπρόθεσμης στρατηγικής που έχει χαράξει.

Τι γίνεται με το ενεργειακό ζήτημα; Πιστεύετε ότι θα έχουμε προβλήματα επάρκειας και ασφάλειας στο μέλλον; Ποιες εναλλακτικές έχει η Ευρώπη για την ομαλή τροφοδοσία;

Το ενεργειακό ζήτημα είναι συνυφασμένο με μία από τις συνιστώσες της εθνικής ασφάλειας, την ενεργειακή ασφάλεια. Η τελευταία -όπως αναφέρει σε έκθεσή του το Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ)- αφορά τη διαθεσιμότητα (availability) της ενέργειας, την αξιοπιστία (reliability) των παρόχων, την οικονομική προσιτότητα (affordability) των προϊόντων και τη βιωσιμότητα (sustainability) των δικτύων. Το κατά πόσο θα έχουμε πρόβλημα επάρκειας και ασφάλειας, τόσο σε εθνικό όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο, στο μέλλον εξαρτάται από την πολιτική που ακολουθηθεί. Προσωπικά είμαι αισιόδοξος, καθώς τα πρόσφατα γεγονότα έχουν δείξει ότι τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρώπη κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση.

Η ενεργειακή κρίση που ακολούθησε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οδήγησε την Ευρώπη σε αναζήτηση νέων παρόχων ενέργειας και τη διαφοροποίηση των ενεργειακών διαδρόμων, σε μια προσπάθεια απεξάρτησης από το Ρωσικό φυσικό αέριο. Το γεγονός αυτό συνέβαλλε θετικά στη βελτίωση τόσο της διαθεσιμότητας όσο και της αξιοπιστίας. Η επιβολή επίσης πλαφόν σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα μέτρα που πάρθηκαν σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο εξασφάλισαν σε κάποιο βαθμό την οικονομική προσιτότητα, ενώ η σταδιακή στροφή προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) -με απώτερο στόχο τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα- στοχεύει στην επίτευξη της βιωσιμότητας, λαμβάνοντας υπόψιν την κλιματική κρίση.

Όσον αφορά τις εναλλακτικές επιλογές τροφοδοσίας της Ευρώπης, αξίζει να αναφερθεί ότι η ΕΕ έχει χρηματοδοτήσει τρία μεγάλα ενεργειακά projects στην Ανατολική Μεσόγειο, τα οποία έχει χαρακτηρίσει ως Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος. [Projects of Common Interest]. Αυτά είναι ο αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου East–Mediterranean Pipeline (East-Med) με αφετηρία το Ισραήλ και οι δύο αγωγοί μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Euro–Asia Interconnector και Euro–Africa Interconnector με αφετηρία το Ισραήλ και την Αίγυπτο αντίστοιχα, τα οποία διέρχονται μέσω της Ελλάδας.

Ακόμα όμως και αν δεν ευοδωθεί τελικά η κατασκευή του East-Med, η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου με τη μορφή Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου [Liquefied Natural Gas (LNG)] παραμένει μία ιδιαίτερα ικανοποιητική λύση. Προς την κατεύθυνση αυτή μάλιστα θα συμβάλλουν τόσο ο τερματικός σταθμός LNG στην Αλεξανδρούπολη όσο και ο διασυνδετήριος αγωγός φυσικού αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας [Interconnector Greece-Bulgaria (IGB) Pipeline].

Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι τελευταίο;

Θα ήθελα να προτρέψω τους αναγνώστες να διατηρήσουν τόσο την αισιοδοξία  τους όσο και την ψυχραιμία τους, παρά το μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας που διακατέχει κάθε σχεδόν πτυχή της καθημερινότητάς μας, χωρίς να παρασύρονται από πρόσωπα και καταστάσεις. Η αισιοδοξία μας δίνει τη δύναμη να συνεχίσουμε όταν όλα υποδηλώνουν το αντίθετο και η ψυχραιμία μας επιτρέπει να λαμβάνουμε ορθολογικές αποφάσεις, χωρίς να επηρεαζόμαστε από το συναίσθημα. Θα ήθελα τέλος να τονίσω τη σημασία της συνεργασίας στην αντιμετώπιση των διαφόρων προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε. Ειδικά όσον αφορά τα μείζονα εθνικά ζητήματα –σήμερα, περισσότερο από ποτέ- πρέπει να κάνουμε βίωμα τη γνωστή φράση του Οπλαρχηγού Μακρυγιάννη, σύμφωνα με την οποία: “Είμαστε εις το «εμείς» κι όχι εις το «εγώ»…”

 

Πηγή: https://activenews.gr