Αν θεωρήσουμε την Άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Νορμανδούς το 1185
ως επακόλουθο του ανταγωνισμού ανάμεσα στο Βυζάντιο και τη Δύση, τότε αυτός ο
ανταγωνισμός φυσικά κορυφώνεται με την Δ΄ σταυροφορία και την Άλωση της
Κωνσταντινούπολης το 1204. Ο μόνος ιστορικός που ασχολήθηκε συστηματικά με την
αναμέτρηση των δύο αυτών δυνάμεων του μεσαίωνα ήταν ο Νικήτας Χωνιάτης,
αυτόπτης μάρτυρας της Άλωσης και πρόσφυγας στη συνέχεια στο νεοσύστατο
βασίλειο της Νίκαιας.
Ο Νικήτας Χωνιάτης, ο Ψελλός, ο Γεώργιος Ακροπολίτης, έγραψαν σημαντικές
ιστορίες της εποχής τους, στα αρχαΐζοντα κλασικά ελληνικά, στα οποία
εκπαιδεύτηκαν. Το ίδιο έκαναν και ο Μιχαήλ Ατταλειάτης, ο οποίος είχε υπηρετήσει
στους αυτοκράτορες Ρωμανό Δ΄ και Νικηφόρο Γ΄, καθώς και ο Ιωάννης Κίνναμος, ο
γραμματέας του Μανουήλ Α΄. Υπάρχει μια σχεδόν αδιάκοπη σειρά ιστορικών μέχρι το
Γεώργιο Σφραντζή, φίλο και σύμβουλο του τελευταίου αυτοκράτορα, του
Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου (1449-1453)
