Γεννήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1926 στο Χιλιομόδι Κορινθίας ως Ειρήνη Λελέκου.[5][6][7][8][9] Οι περισσότερες αναφορές δείχνουν (λανθασμένα) ως ημερομηνία γέννησης τις 3 Σεπτέμβρη του 1926. Σύμφωνα με το δημοτολόγιο και τους εκλογικούς καταλόγους η σωστή ημερομηνία είναι 3 Σεπτεμβρίου 1929.[12]
Οικογένεια
Γεννήθηκε σε οικογένεια δασκάλων, όπως ο παππούς της, οι γονείς της και η θεία της που την επηρέασαν στη μόρφωσή της.
Η μητέρα της Ελένη Λελέκου, από το γένος Πρεβεζάνου, ήταν δασκάλα, από την οποία είχε ακούσει πολλά παραμύθια και ιστορίες.[11][7][9] Ο πατέρας της Σταύρος Λελέκος ήταν καθηγητής κλασικού δράματος, υπήρξε διευθυντής στο σχολείο του Σοφικού Κορινθίας και την έμαθε να διαβάζει αρχαίους Έλληνες.
Οι γονείς της είχαν τέσσερα κορίτσια.
Αδελφές της είναι η Ευαγγελία Λελέκου-Μανθοπούλου (1925-), ιατρός ακτινολόγος, πρώην διευθύντρια του νοσοκομείου Άγιος Σάββας και η λογοτέχνιδα και ποιήτρια Δέσποινα Λελέκου-Τατάκη (1926- 2009).
Ο προπάππος της Σταύρος Λελέκος, γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα, έγραψε το πρώτο συντακτικό της ελληνικής γλώσσας (1881), όπως και άλλα βιβλία για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Οι γονείς της είχαν αντιρρήσεις όταν στην εφηβεία της τους είπε ότι ήθελε να γίνει ηθοποιός.
Ανιψιός της είναι ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Μανούσος Μανουσάκης, γιός τής αδελφής της Δέσποινας. Επίσης ανιψιός της είναι και ο ηθοποιός Αίαντας Μανθόπουλος, γιος της αδελφής της Ευαγγελίας.
Δεν απέκτησε δικά της παιδιά.
Γάμοι και σχέσεις
Το 1947 παντρεύτηκε τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Άλκη Παππά (1922-2018), με τον οποίο χώρισαν το 1951, αλλά διατήρησε μέχρι και σήμερα το επίθετό του.
Η ίδια προτιμούσε να γράφει το επίθετο με ένα «π», δηλαδή «Παπά» (όπως στα αγγλικά «Irene Papas»).Σύμφωνα με άλλες πληροφορίες ο γάμος τους διήρκεσε από το 1943 έως το 1947.
Η ίδια είχε αποκαλύψει το 2004 στην ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera, μετά τον θάνατο του Μάρλον Μπράντο, ότι υπήρξε μεταξύ τους μια μακρά και «μυστική αγάπη». Η ίδια είχε πει ότι είχαν συναντηθεί το 1954 στη Ρώμη. Όπως είπε τον εκτιμούσε πολύ, ήταν το «μεγάλο πάθος της ζωής της» και συναντήθηκαν για τελευταία φορά το 1999 στην Αθήνα.
Θάνατος
Τα τελευταία χρόνια της ζωής της ζούσε στην Πελοπόννησο, στο Χιλιομόδι Κορινθίας (το χωριό που μεγάλωσε), αντιμετωπίζοντας προβλήματα υγείας λόγω της ασθένειας Αλσχάιμερ.Πέθανε σε ηλικία 96 ετών.
Σταδιοδρομία
Ξεκίνησε από την ηλικία των 15 ετών ως ραδιοφωνική παραγωγός, τραγουδίστρια και χορεύτρια σε διάφορες εκδηλώσεις. Παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, που τότε ονομαζόταν Εθνική Σχολή Κλασικού Θεάτρου με σπουδαίους δασκάλους όπως τους Γιώργο Γληνό, Νικόλαο Παρασκευά, Λουκά Καρυντινό, Πέλο Κατσέλη, Δημήτρη Ροντήρη, κλπ.[6][8][9][17]
Κινηματογράφος και θέατρο
Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1948, στην επιθεώρηση των Σακελλάριου–Γιαννακόπουλου Άνθρωποι… Άνθρωποι, στη Λυρική Σκηνή, με τους σημαντικότερους ηθοποιούς της εποχής.[9] Στην αυτοβιογραφία του ο Αλέκος Σακελλάριος, γράφει ότι την πρωτοείδε στο Σύνταγμα. Λόγω της εμφάνισής της, της ένδυσης και του περπατήματος της του έμοιαζε σαν «ζωντανή Καρυάτιδα». Την παρουσίασε στον Φίνο και έπαιξε στην πρώτη της ταινία το 1948, που ήταν οι Χαμένοι άγγελοι του Νίκου Τσιφόρου.
Το 1951 έγινε γνωστή διεθνώς με την κοινωνική δραματική ταινία Νεκρή Πολιτεία της Φίνος Φιλμ, στον Μυστρά, που προβλήθηκε, αντιπροσωπεύοντας την Ελλάδα, στο Φεστιβάλ των Καννών, του σκηνοθέτη Φρίξου Ηλιάδη και συμπρωταγωνιστή τον Γιώργο Φούντα (ο οποίος εμφανίζεται για πρώτη φορά στον κινηματογράφο) και διαδραματίζεται στον Μυστρά. Τρεις από τις ταινίες στις οποίες η Ειρήνη Παππά πρωταγωνίστησε προτάθηκαν για Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας, με την γαλλόφωνη Ζ του Κώστα Γαβρά να το κατακτά, ενώ υποψήφιες υπήρξαν επίσης και δύο ελληνικές ταινίες, μεταφορές στην μεγάλη οθόνη αρχαίων τραγωδιών, η Ηλέκτρα και η Ιφιγένεια.
Η Ειρήνη Παππά συμμετείχε σε πολλές χολιγουντιανές παραγωγές, ενώ πρωταγωνίστησε και στο θέατρο Μπρόντγουεϊ το 1967.
Το 1979 στο Ηρώδειο, όταν ήταν να παιχτεί το Αντώνιος και Κλεοπάτρα, βρέθηκε σε διαμάχη με τον Δημήτρη Χορν που είχε εκφραστεί απαξιωτικά εναντίον της.
Κριτικές
Σύμφωνα με τον κριτικό Ρότζερ Ίμπερτ, είχε τρία «μειονεκτήματα», το ύψος της, που έκανε πολλούς ηθοποιούς να μην θέλουν να σταθούν δίπλα της, την ομορφιά της που ήταν ανταγωνιστική για τις άλλες ηθοποιούς και τη «βαριά» πελοποννησιακή προφορά της.[17] Ο Πορτογάλος σκηνοθέτης Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα, είχε πει ότι είναι «η πανέμορφη και μεγαλοπρεπή φιγούρα που ενσαρκώνει τη γυναικεία ψυχή στη βαθύτερη έκφραση της και η εικόνα της Ελλάδας όλων των εποχών».
Αναγνώριση
Διεθνής καριέρα και Όσκαρ
Είχε τεράστια και σημαντική καλλιτεχνική πορεία, πρωταγωνιστώντας μεταξύ άλλων σε τρεις ταινίες που προτάθηκαν για Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας, ενώ το κατέκτησε με το «Ζ» του Κώστα Γαβρά. Επίσης βραβεύθηκε και με τον Χρυσό Λέοντα της Μπιενάλε Θεάτρου της Βενετίας για την ερμηνεία της στην «Οδύσσεια», σε σκηνοθεσία Φράνκο Ρόσι.
Υποψήφιες για Όσκαρ υπήρξαν επίσης και δύο ελληνικές ταινίες, μεταφορές στη μεγάλη οθόνη αρχαίων τραγωδιών, η «Ηλέκτρα» (σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη) και η «Αντιγόνη» (σε σκηνοθεσία Γιώργου Τζαβέλλα). Επίσης είχε τον ρόλο της Κλυταιμνήστρας στην «Ιφιγένεια» του Μιχάλη Κακογιάννη.
Η Παπά το 1956
Στην Ελλάδα δεν έχει αναγνωριστεί τόσο, όσο διεθνώς. Τιμήθηκε με το Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο το 1995
Το 2008, η Ιταλία την τίμησε με το «Βραβείο Ρώμη» στο αρχαίο θέατρο της «Όστια Αντίκα». Τότε όταν παρέλαβε το βραβείο είχε πει: «Δεν ξέρω αν πρέπει να γελάσω ή να κλάψω, μπορώ μόνο να πω ότι η Αθήνα θα είναι πάντα η μητέρα μου, αλλά η Ρώμη, παράλληλα, είναι δεύτερη μητέρα μου, από ξεκάθαρη επιλογή μου». Στην Ιταλία συνεργάστηκε με πολλούς Ιταλούς σκηνοθέτες και οι Ιταλοί την αγάπησαν, λέγοντας Bella Greca και Irene Nostra (δηλ. «η δικιά μας Ειρήνη») Στην Ιταλία κατέφυγε τα χρόνια της χούντας, δεδομένου ότι ήταν υποστηρίκτρια του κομμουνισμού.
Η Πορτογαλία έδειξε την εκτίμησή της με την υποστήριξη στο θέατρο που ίδρυσε εκεί για να παίζονται αρχαίες τραγωδίες.
Γι’ αυτό το θέατρο η Ειρήνη Παππά διέμενε στην Πορτογαλία τα τελευταία ενεργά χρόνια της.
Το 2000 τιμήθηκε με τον τίτλο «Γυναίκα της Ευρώπης» και το 2009 με τον Χρυσό Λέοντα Μπιενάλε του Θεάτρου της Βενετίας, από τα χέρια του σκηνοθέτη Μαουρίτσιο Σκαπάρο.
Τα τελευταία χρόνια είχε τιμηθεί και με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο Τορ Βεργκάτα της Ρώμης στην Ιταλία. Συνολικά έλαβε περισσότερες από 24 τιμητικές διακρίσεις και βραβεία.
Πολιτική
Μεταπολιτευτικά είχε ασχοληθεί και με την πολιτική. Ήταν μέλος του ΚΚΕ, αλλά θαύμαζε την προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου. Είχε γίνει φίλη με τη Δήμητρα Λιάνη, όταν στην τελευταία κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου η Λιάνη είχε γίνει στόχος επιθέσεων από τα ΜΜΕ, η Ειρήνη Παππά την υπερασπίστηκε.
Φιλμογραφία
Η Παπά με τον Αιμίλιο Μεταξόπουλο
Ενδεικτικά:
| Έτος | Τίτλος | Ρόλος |
|---|---|---|
| 1948 | Χαμένοι άγγελοι | Λιάνα |
| 1951 | Νεκρή πολιτεία[7][22][23] | Λένα |
| 1952 | Le infedeli | Λουίζα Ατσάλι |
| 1953 | Για όλες όσες πόνεσαν (Vortice) | Κλάρα |
| Dramma nella Casbah | Ιβόν Λεμπό | |
| Μια από εκείνες (Una di quelle) | Μόνικα | |
| 1954 | Αττίλας, η μάστιξ του Θεού (Attila Fragello di Dio) | σύζυγος Αττίλα |
| Θεοδώρα, η αυτοκράτειρα του Βυζαντίου (Teodora, l’imperatrice de Bisanzio) | Φαιδία | |
| 1956 | Ελύγισα για πρώτη φορά (Tribute To A Bad Man) | Ιοκάστη Κωνσταντίνου |
| The Power and the prize | ||
| 1959 | Ψιτ… κορίτσι | Ελένη |
| Μπουμπουλίνα | Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα | |
| Η λίμνη των στεναγμών | κυρα-Φροσύνη | |
| 1960 | Αναξιόπιστη | |
| 1961 | Αντιγόνη | Αντιγόνη |
| Τα κανόνια του Ναβαρόνε (The Guns of Navarone) | Παρία Παπαδήμου | |
| 1962 | Αντιγόνη | |
| Ηλέκτρα | Ηλέκτρα | |
| 1964 | Αλέξης Ζορμπάς (Zorba the Greek) [5][6][9] | χήρα |
| 1968 | Οδύσσεια (Odissea) (τηλεοπτική μίνι σειρά) | Πηνελόπη |
| 1969 | Ελένη | |
| 1971 | Τρωάδες | Ελένη |
| 1976 | Ο λέων της Αραβίας (The Message) | |
| 1977 | Ιφιγένεια | Κλυταιμνήστρα |
| 1979 | Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι (Cristo si è fermato a Eboli) | Τζούλια Βένερε |
| 1983 | Ερέντιρα (Erendira) | γιαγιά |
| 1993 | Πάνω, κάτω και πλαγίως | Μαρία |
| 1997 | Οδύσσεια (τηλεοπτική μίνι σειρά) | Αντίκλεια |
| 2001 | Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι (Captain Corelli’s Mandolin | Δροσούλα |
| 2002 | Και το τρένο πάει στον ουρανό | Ελένα Μιχαήλοβνα |
| 2003 | Λόγια μιας ταινίας (Um Filme Falado) | Έλενα |
Μουσική
- 1968 Ειρήνη Παπά – Σε ένδεκα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη
- 1972 Aphrodite’s Child –
- 1977 Γιάννης Μαρκόπουλος – Ελεύθεροι πολιορκημένοι
- 1978 Ειρήνη Παπά ● Βαγγέλης Παπαθανασίου – Ωδές[
- 1982 Ντέμης Ρούσσος – Demis
- 1986 Ειρήνη Παπά ● Βαγγέλης Παπαθανασίου – Ραψωδίες
- 1969 Irene Papas – Canta Theodorakis
- 2001 Τάσος Καρακατσάνης – …Και Το Τρένο Πάει Στον Ουρανό
Θεατρικές παραστάσεις
Περισσότερες πληροφορίες για κάθε παράσταση εμφανίζονται ενεργοποιώντας τον σύνδεσμο που υπάρχει στο όνομα της κάθε παράστασης
Παραπομπές
- ↑ Άλμα πάνω, στο:1,0 1,1 (Αγγλικά) Internet Movie Database. nm0660327. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Η τελευταία των μεγάλων: Πέθανε η σπουδαία ηθοποιός Ειρήνη Παππά». (Ελληνικά) Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2022.
- ↑ Czech National Authority Database. xx0215857. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2022.
- ↑ www
.reuters .com /world /europe /greek-actress-singer-irene-papas-dies-aged-96-2022-09-14 /. Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2022. - ↑ Άλμα πάνω, στο:5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 (Αγγλικά) «Irene Papas – Biography» από imdb.com. Αρχειοθετήθηκε 07/03/2017. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ Άλμα πάνω, στο:6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 «Ειρήνη Παππά…Μια ζωή σαν παραμύθι…» από theatrikaprogrammata.gr. Δημοσιεύθηκε 06/09/2014. Αρχειοθετήθηκε 03/03/2018. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ Άλμα πάνω, στο:7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 7,14 7,15 7,16 7,17 7,18 «Ειρήνη Παππά: Η γυναίκα – Ελλάδα» της Αλεξάνδρας Τσόλκα στο mononews.gr. Δημοσιεύθηκε 15/02/2018. Αρχειοθετήθηκε 04/06/2018. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ Άλμα πάνω, στο:8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 «Ειρήνη Παππά» από finosfilm.com. Αρχειοθετήθηκε 16/06/2018. Ανακτήθηκε 18/02/2019.
- ↑ Άλμα πάνω, στο:9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 9,12 9,13 9,14 9,15 9,16 9,17 9,18 9,19 9,20 9,21 9,22 9,23 9,24 9,25 9,26 9,27 9,28 «Ειρήνη Παππά – Αυτή είναι η τελευταία Ελληνίδα θεά!» από mikrofwno.gr. Δημοσιεύθηκε 03/09/2018. Αρχειοθετήθηκε 18/02/2019. Ανακτήθηκε 18/02/2019.
- ↑ Εφημερίδα «Ελευθερία» φύλλο 3/9/2009, Λάρισα. στήλη «σαν σήμερα … », σελ. 28 (τελευταία). Δημοσιεύθηκε 03/09/2009. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ Άλμα πάνω, στο:11,0 11,1 11,2 11,3 (Αγγλικά) «Irene Papas Biography (1929?-)» από filmreference.com. Αρχειοθετήθηκε 20/06/2018. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ Στη σελίδα αναζήτησης Αρχειοθετήθηκε 2018-11-17 στο Wayback Machine. των εκλογικών καταλόγων του Υπ.Εσωτερικών, ο Ειδ.Εκλογικός Αριθμός : 3014929000653, μας δίνει τα στοιχεία της Ειρήνης Λελέκου-Παπά με ημ.γεν. 03/09/1929, (αρχ. από τα commons).
- ↑ Άλμα πάνω, στο:13,0 13,1 «Έφυγε η μητέρα του Μανουσάκη» από espressonews.gr. Δημοσιεύθηκε 10/06/2009. Αρχειοθετήθηκε 13/06/2018. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ Άλμα πάνω, στο:14,0 14,1 «Πού χάθηκε ο Αίαντας Μανθόπουλος» από espressonews.gr. Δημοσιεύθηκε 29/07/2015. Αρχειοθετήθηκε 20/03/2017. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ «Λελέκου-Τατάκη Δέσποινα» από livanis.gr. Αρχειοθετήθηκε 30/09/2015. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία το 2003. «Η Ειρήνη Παππά μιλά στον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο» από lifo.gr. Αρχειοθετήθηκε 13/09/2018. Ανακτήθηκε 18/02/2019.
- ↑ Άλμα πάνω, στο:17,00 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 17,10 17,11 17,12 «Ειρήνη Παπά: στα 92 της χρόνια, σαν ανοιξιάτικο λουλούδι» του Παύλου Αγιανίδη στο Protagon.gr. Δημοσιεύθηκε 06/09/2018. Αρχειοθετήθηκε 06/09/2018. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ (Αγγλικά) «The Godfather actor Marlon Brando passed away on 1st July 2004, and now a former lover has come forward to reveal their secret love affair in the 1950s» από contactmusic.com. Δημοσιεύθηκε 07/07/2004. Αρχειοθετήθηκε 07/11/2018. Ανακτήθηκε 18/02/2019.
- ↑ «Ειρήνη Παππά: Επιβαρυμένη η κατάσταση υγεία της – Πού βρίσκεται τώρα» από neaselida.gr. Δημοσιεύθηκε 19/07/2018. Αρχειοθετήθηκε 17/02/2019. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ «Ειρήνη Παππά: Όλη η αλήθεια σχετικά με την κατάσταση της υγείας της» από protothema.gr. Δημοσιεύθηκε 07/09/2018. Αρχειοθετήθηκε 08/09/2018. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ «Πέθανε η εμβληματική ηθοποιός Ειρήνη Παπά». www.zougla.gr. Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2022.
- ↑ Άλμα πάνω, στο:22,0 22,1 «ΝΕΚΡΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ – (1951)- Σκηνοθεσία: ΗΛΙΑΔΗΣ ΦΡΙΞΟΣ» από tainiothiki.gr. Αρχειοθετήθηκε 09/11/2017. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ Άλμα πάνω, στο:23,0 23,1 «Νεκρή Πολιτεία (1951)» από ellinikoskinimatografos.gr. Δημοσιεύθηκε 24/04/2018. Αρχειοθετήθηκε 17/02/2019. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ (Αγγλικά) «Electra (1962)» από imdb.com. Αρχειοθετήθηκε 17/02/2019. Ανακτήθηκε 17/02/2019.
- ↑ (Ελληνικά) (Αγγλικά) «Portugal In Cyprus – Movie Night & Exhibition» στο politistiko-ergastiri.org. Δημοσιεύθηκε 21/07/2016. Αρχειοθετήθηκε 08/06/2019. Ανακτήθηκε 24/06/2019.
