Γράφει η συγγραφέας και διεθνολόγος Κασσάνδρα Αλογοσκούφι
Η νέα ατομική έκθεση του Θανάση Σκυλογιάννη ονομάζεται «Απάνεμο καρτίνι»[1], το οποίο προέρχεται από το ποίημα «Kuro Siwo» του Νικόλα Καββαδία από τη ποιητική συλλογή «Πούσι» στα 1947 και ειδικά στην 5η στροφή:
«Η λαμαρίνα!… η λαμαρίνα όλα τα σβήνει.
Μας έσφιξε το Kuro Siwo σαν μια ζώνη
κι εσύ κοιτάς ακόμη πάνω απ’ το τιμόνι,
πώς παίζει ο μπούσουλας καρτίνι με καρτίνι».
(Καββαδίας, 1947)
Καρτίνι ονομάζεται το τεταρτημόριο, που στην περίπτωσή μας αναφέρεται στη ναυτική πυξίδα που εν πλω και εν κινήσει αλλάζει καρτίνι με καρτίνι ένδειξη προσανατολισμού. Στην παρούσα φάση, «απάνεμο καρτίνι», αναφέρεται στον ίδιο τον δημιουργό που με κοινωνικές αξίες υπέρ ενός ανυπέρβλητου ανθρωπισμού παραμένει σταθερά αριστερού προσανατολισμού. Είναι έφεση του ίδιου να δέχεται αντιστεκόμενος όλους τους κακούς ανέμους, αλλά να προστατεύει αλλήλους θέτοντας τον πλησίον του στην προστασία της απανεμιάς δια της τέχνης –και όχι μόνο– μέσα από το ιερό τεταρτοκύκλιο ενός καλού κ’ αγαθού φυλαγμένου εσωτερικού κόσμου.
Ο Θανάσης Σκυλογιάννης απόφοιτος σχολής Μηχανικών στον Ασπρόπυργο έζησε για οχτώ χρόνια ψημένος σαν ναυτικός υπό τον διεθνή αντίκτυπο από θερμά επεισόδια στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, δηλαδή το αντιαποικιοκρατικό Κίνημα των Αδεσμεύτων (ΚτΑ)[2] (Ρούσσος, 2015), την Εισβολή στην Κύπρο, ως αποτέλεσμα της μεγάλης προδοσίας εκ των έσω, τόσο απ’ τη Χούντα της Ελλάδας, όσο και μεταπολιτευτικά επί ημερών Κ. Καραμανλή[3] (Κουίκ, 2023). Τα δε ταξίδια του συνέπεσαν με τον Αραβοϊσραηλινό πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, την Πετρελαϊκή Κρίση(73’&79’) και την Ιρανική Επανάσταση με την πτώση της δυναστείας του Μπαχλαβί του 1979. Με αυτό το διεθνές πλαίσιο, ο Σκυλογιάννης εμβαπτίστηκε –δια πυρρός και σιδήρου– στην ελληνική ναυτοσύνη με κοφτερή κρίση και ανοιχτούς ορίζοντες με το καλύτερο που μπορούσε να δώσει στον εαυτό του, δηλαδή μία θέση στην Αριστερά, όπου και θα λειτουργούσε ο ίδιος πιο αποτελεσματικά σαν άνθρωπος και καλλιτέχνης. Λόγω των ταξιδιών, η ενασχόληση με την τέχνη γίνεται περιστασιακά. Στη συνέχεια και μέχρι τη συνταξιοδότησή του ο Θανάσης απασχολείται ως μεταλλεργάτης στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Περάματος όντας ενεργός στο Συνδικάτο για δίκαιη διεκδίκηση κάθε εργασιακού δικαιώματος κοντολογίς για τρεις δεκαετίες. Η
[1] Ο τίτλος της έκθεσης «απάνεμο κατρίνι» αποδόθηκε πρώτη φορά από τον εικαστικό κ. Τάκη Βαρελά, στο κείμενο εισήγησής του που συνοδεύει την έκθεση… (Βαρελάς, 2024)
[2] «πρόκειται για μια διαδικασία «κοινωνικοποίησης» των νέων κρατών που έχουν δημιουργηθεί από την αποτίναξη των αποικιακών καθεστώτων»… «Η κοινωνικοποίηση αυτή είχε τον χαρακτήρα μιας σκληρής και πολλές φορές συγκρουσιακής αλληλεπίδρασης μεταξύ … των νέων αυτών κρατών, των παλαιών αποικιοκρατικών δυνάμεων και των αναδυόμενων υπερδυνάμεων…» (Ρούσσος, 2015)
[3] «Η Κύπρος κείται μακράν.» (Κουίκ, 2023)
[1] Ο τίτλος της έκθεσης «απάνεμο κατρίνι» αποδόθηκε πρώτη φορά από τον εικαστικό κ. Τάκη Βαρελά, στο κείμενο εισήγησής του που συνοδεύει την έκθεση… (Βαρελάς, 2024)
καθημερινότητα στη ζώνη αποτελείται από εναλλαγές λύπης και χαράς, θανάτου και ζωής, εργατικών ατυχημάτων και ευτυχημάτων συναδελφικών. Ο επιούσιος μόχθος σφυρηλατείται στον διαρκή αγώνα για κοινωνική αλλαγή. Οι αναμνήσεις από τη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη και η μνημειώδης δύναμη του μεταλλεργάτη απεικονίζονται απαράμιλλα στον εκπληκτικό πίνακα του εναέριου εργάτη κεκαλυμμένου με προστατευτική φόρμα. Σε τουλάχιστον τρεις πίνακες παρατηρείται μία γραμμή ορίζοντα της ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης, που αποτελεί σημείο ρέμβης του καλλιτέχνη, αλλά και πανοραμικής επισκόπησης του εργατικού κινήματος (πίνακας 1, πίνακας 6, πίνακας 8).
Όταν ο εργάτης εποπτεύει και αντιστέκεται, ο εργοδότης ακούει και συμμορφώνει την απεριόριστη εξουσία του σε περισσότερο εξευγενισμένα κοινωνικά προτάγματα. Αυτή η σχέση είναι υγιής, όταν και τα δύο άκρα αντιστέκονται περίτεχνα σε πνευματική διελκυστίνδα, όπου η ατομικότητα αντιστέκεται στη συλλογικότητα και τούμπαλιν.
Από το 2013, πλέον απερίσπαστος ενασχολείται –στο αγαπημένο του νησί τη Σαλαμίνα– αποκλειστικά με την εικαστική τέχνη. Λόγω της νησιωτικής ζωής στην ευλογημένη νήσο, παράγονται ιμπρεσιονιστικοί πίνακες (πίνακες 3, 6). Η απουσία ανθρώπου, στα ελληνικά τοπία υπαίθρου μπορεί να ειδοθεί σαν αντίδραση του εικαστικού σε κάθε τοπικιστική σύμβαση περί νησιωτικής καθαρότητας των ντόπιων έναντι των «ξένων». Δε βιοπορίζεται ποτέ επαγγελματικά από τη ζωγραφική λόγω των πεποιθήσεων του-τύπου απάνεμο καρτίνι– περί καθαρής και ευαγούς τέχνης που δεν υποκύπτει στις πιέσεις που επιτάσσουν τα καπιταλιστικά γρανάζια.
Συνδιαλέγεται με σημαντικούς ζωγράφους και καλλιτεχνικές ομάδες του νησιού(βλέπε εικαστικός Σύλλογος Ιωάννης Σπηλιόπουλος) και εμπλέκεται σε δράσεις, είτε στο νησί, είτε σε άλλες περιοχές της Ελλάδας (συλλογικές εκθέσεις στα Κύθηρα, ζωγραφίζοντας τα σχολεία μαζί με τα παιδιά για την Ειρήνη, ομαδικές απόπειρες υπαίθριας ζωγραφικής στη Λαμία, κλπ.).
(Πίνακας 6: Νησιώτικο Σπίτι)
Ο Σκυλογιάννης εμπνέεται από τους μεγάλους ιμπρεσιονιστές Κλωντ Μονέ Εντουάρ Μανέ, Πιέρ Ωγκύστ Ρενουάρ, Μπερτ Μοριζό. Θαυμάζει και παρακολουθεί, επίσης, πολλούς από τους Έλληνες ιμπρεσιονιστές, που θεωρεί ότι ποιούν ανανεωτικά ευεργετώντας με θετικό πρόσημο την τέχνη.
Παρακάτω, ακολουθεί η διεξοδική ανάλυση της θεματολογίας σε δύο κυρίαρχους πίνακες: α) Πίνακας 9, «Φωτιά στο Λιμάνι» που είναι παραπλήσιου ενδιαφέροντος με τον Πίνακα 5, «Φωτιά», β) Πίνακας 4, «Αστικοποίηση με Βροχή».
ΠΙΝΑΚΑΣ «ΦΩΤΙΑ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ»
Η «Φωτιά στο Λιμάνι»[1] είναι ένα εμβληματικό έργο. Εκεί, που υποτίθεται υπάρχει ξηρά, εντοπίζονται τα χίλια χρώματα της πυράς, της φλεγόμενης γης των ανθρώπων. Το καράβι με τις καθετότητες παραπέμπει στον σωτήριο σταυρό, πλην όμως ο Σκυλογιάννης όντας αγνωστικιστής, μα περισσότερο ανθρωπιστής, θεωρεί πως σωτηρία για εκείνον είναι η κομμούνα στο κατάρτι, όπου ο ένας βοηθά τον άλλο για να ταξιδέψει το καράβι της κοινωνίας. Λόγω ναυτοσύνης, το μαύρο ιστιοφόρο συμβολίζει τον σωτήριο πόρο ελευθερίας και εξερεύνησης στο εβένινο χρώμα της σκληρής επιβίωσης, που επισκιάζει τον σύγχρονο άνθρωπο. Είναι το καράβι, με τον Οδυσσέα να περνάει από τις πιο επικίνδυνες ναυτικές οδούς, τη Χώρα των Λωτοφάγων, τις Συμπληγάδες Πέτρες, τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, αλλά εκείνος θα υψώνεται δεμένος με τα μάτια ορθάνοιχτα και τα αυτιά βουλωμένα από τις δυστοπικές σειρήνες της εποχής. Θα εκθλίβει με τον χρωστήρα του ανενόχλητος το ευοίωνο νέκταρ των Θεών και το έλαιο της αθανασίας. Η ευθεία που χωρίζει γη από θάλασσα ή θάλασσα από ουρανό είναι ελαφρώς διακεκομμένη υποδηλώνοντας ότι χρονικές στιγμές μπορεί να αποτελούν ορόσημα αλλαγής και ο Σκυλογιάννης όντας αριστερός τω φρόνημα, επιλέγει την κοινωνική αλλαγή στο τώρα και το αύριο, παρά μια υπόσχεση στατικής μεταθανάτιας παραδείσου.
Τέλος, ο πίνακας υπονοεί ότι για όλα ευθύνεται ο άνθρωπος. Απουσία ανθρώπου, όλα αφορούν τον άνθρωπο. Απουσία επανάστασης, όλα είναι επανάσταση. Είτε οι άνθρωποι αποφασίζουν συλλογικά ή ατομικά για επαναστατική αλλαγή κόντρα στην κοινωνική αδικία και την ανισότητα, η επανάσταση θα βρει τρόπο να τους βρει, στη φωτιά στο λιμάνι. Μια μέρα ξαφνικά, το ανθρώπινο σκαρί της ψυχής θα αξιολογήσει άπαντες στο γύμνασμα νου, καρδιάς και συνείδησης. Αν τους βρει πλεονάζοντες στο βάρος, θα πεταχτούν στο κύμα σαν σαβούρα και θα χαθούν στον καπνό. Αν τους βρει γυμνασμένους «σαν έτοιμους από καιρό, σαν θαρραλέους»[2] (Καβάφης, 2024) τότε ο άνθρωπος στο νερό θα σωθεί ιδίαις δυνάμεις. Γιατί άνθρωπος το σκαρί, μα και άνθρωπος η λύση όλων των προβλημάτων.
[1] Τίτλος από ομώνυμο τραγούδι της ελληνικής ροκ μπάντας «ξύλινα σπαθιά».
[2] «Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος», στίχος από το ποίημα του Κ.Π. Καβάφη, “Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον” (Καβάφης, 2024)
ΠΙΝΑΚΑΣ «ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΒΡΟΧΗ» Στον πίνακα «Αστικοποίηση με βροχή», άδειες πολυκατοικίες –σε ασβεστώδεις ψευδαισθήσεις και πινελιές θρυμματισμένης στάχτης που ξασπρίζουν– διαχωρίζουν διακριτά τον βρόχινο ουρανό της κάθαρσης από τους πλημμυρισμένους δρόμους της ανθρώπινης επιείκειας. Το «ενδιαφέρον», το «σημαίνον» έχει κατακλύσει τους δρόμους, τις πλατείες με άλλο νόημα. Ο κόσμος άφησε κατά μέρος την πλαστική/πλαστή ζωή του διαμερίσματος κατεβαίνοντας στους δρόμους σε φανερή διαμαρτυρία. Κάνει χρωματιστή πορεία με ομπρέλες[1] για προστασία από την πολύ ομορφιά της φύσης ως εκτονωμένο καιρικό φαινόμενο –βροχόπτωσης– με αμεσότητα στις αισθήσεις και εντυπώσεις του κόσμου. Τίθεται σε ισχύ η συναισθηματική συνθήκη απεριόριστα πηγαίων συναισθημάτων που ξεχειλίζουν στον δρόμο προβάλλοντας έναν αυθεντικό βίο χωρίς μικροαστικές τυποποιήσεις και βίαιες μικρότητες σε καχεκτικό ζην. Τότε, οι άνθρωποι και οι πολύχρωμες ομπρέλες τους μετατρέπονται σ’ έναν κινούμενο ανθώνα τέρμα κόντρα στα γκρίζα τοπία του μπετόν. Το ζευγάρι που διακρίνεται στα δεξιά, φέρει κοινή ομπρέλα ως προέκταση του κεφαλιού σε φιλί και αγάπη, ως δύο σώματα σε μία ψυχή, ως ομοούσια ενός
[1] Στις ομπρέλες διαφαίνεται η καλή φιλία που ρέει σαν κελαρυστό ποτάμι με τον σπουδαίο κολορίστα Σταύρο Μπουράνη.
αδιαίρετου δύο. Ενδεχομένως, είμαστε σ’ ένα δειλινό στη μέγιστη δύση των αξιών, των αισθημάτων φιλίας και των ξεθωριασμένων χρωμάτων των αστών. Ο χρωστήρας του καλλιτέχνη υπήρξε πάντα ιμπρεσιονιστικά συναισθηματικός και αφοπλιστικός ειλικρινής.
ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ «ΑΠΑΝΕΜΟ ΚΑΣΤΡΙΝΙ» ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΣΚΥΛΟΓΙΑΝΝΗ
Τόπος: ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΕΓΗ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ(οδός: Πολυχρόνη Λεμπέση 32, Σαλαμίνα)
Εγκαίνια: Παρασκευή 16 Αυγούστου 2014, ώρα 20:30
Διάρκεια: 16 – 25 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2024
Ώρες επίσκεψης: Καθημερινές: 19:00 – 21:30 Σάββατο / Κυριακή: 10:30 – 13:30
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βαρελάς, Τ. (2024, August 14). Θανάσης Σκυλογιάννης – Απάνεμο καρτίνι: Έκθεση στη Λαογραφική Στέγη Σαλαμίνας. Ανάκτηση από Culture Now: https://www.culturenow.gr/thanasis-skylogiannis-apanemo-kartini-ekthesi-sti-laografiki-stegi-salaminas/
Καβάφης, Κ. (2024). Καβάφης Κωνσταντίνος. Ανάκτηση August 14, 2024, από Λογοτεχνία: https://users.sch.gr//ikomninou/Kavafis.htm
Καββαδίας, Ν. (1947). Καββαδίας Νίκος, Kuro Siwo. (Ε. Κέδρος, Επιμελητής) Ανάκτηση August 14, 2024, από Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Γ΄ Γυμνασίου) – Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο): http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2218/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_G-Gymnasiou_html-empl/index08_17.html
Κουίκ, Τ. (2023, July 24). Τέρενς Κουίκ: Η Κύπρος κείται ή όχι μακράν;. Ανάκτηση από Ενικός: https://www.enikos.gr/politics/terens-kouik-i-kypros-keitai-i-ochi-makran/2003115/
Ρούσσος, Σ. (2015, December 06). Το Κίνημα των Αδεσμεύτων. Ανάκτηση από Καθημερινή: https://www.kathimerini.gr/world/841207/to-kinima-ton-adesmeyton/
