Τριάντα χρόνια πριν, τον Σεπτέμβρη του 1988, όταν ξεκινούσαμε, ως μια από τις εκδηλώσεις υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, με αφορμή του Έτους Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου και Τηλεόρασης που είχε εξαγγείλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου είχε βάλει στόχο του την προβολή, και την με κάθε τρόπο προώθηση, του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, με επίκεντρο πάντα και τον ελληνικό.

 
«Γιατί ευρωπαϊκός κινηματογράφος;», έγραφα τότε στο εισαγωγικό σημείωμα του καταλόγου. «Γιατί εδώ βρίσκονται οι ρίζες μας, αλλά κι οι ρίζες όλου του κινηματογράφου. Εδώ βρίσκονται οι αδερφοί Λιμιέρ, αλλά και ο θαυματοποιός Ζορτζ Μελιές, οι πρωτοπόροι της σχολής του Μπράιτον, ο Ζεκά και ο Αντρέ Ντιντ, ο Μαξ Λίντερ και ο Λουί Φεγιάντ. Εδώ φτιάχτηκαν το «Ταξίδι στη Σελήνη» και ο «Φαντομάς», ο «Νικ Κάρτερ» και το «Κβο Βάντις. Από ‘δω άντλησαν ο Έντουιν Πόρτερ και ο Ντέιβιντ Γουόρκ Γκρίφιθ, ο Τσάρλι Τσάπλιν και ο Τόμας Ινς. Για να δώσουν πίσω τη σκυτάλη στον Βίκτορ Σγιέστρεμ και τον Μόρις Στίλερ, στον Φριτς Λανγκ και τον Φρίντριχ Μούρναου, στον Σεργκέι Αϊζενστάιν και τον Βσέβολντ Πουντόβκιν και στους πρωτοπόρους της γαλλικής αβάν-γκαρντ.»
Αυτό τον κινηματογράφο θελήσαμε να γιορτάσουμε τότε, κι αυτό τον κινηματογράφο εξακολουθούμε να γιορτάζουμε όλα αυτά τα χρόνια κι ελπίζω να μπορέσουμε να γιορτάζουμε και στο μέλλον. Τη δύναμη, την ομορφιά του, την εκπληκτική στα 120 τόσα χρόνια ιστορία του, το πλούσιο παρελθόν του, αλλά και τις δυνατότητές του, το όνειρο αυτό που μας προσφέρει, ένα όνειρο όμως όχι για να μας αποκοιμίζει – όπως προσπαθούν κάποιες κινηματογραφίες – αλλά για να μας αφυπνίζει, να μας κάνει να διερωτόμαστε, να ψαχνόμαστε, να προβληματιζόμαστε. Μαζί και να ψυχαγωγούμαστε.
Όπως σημείωνε τότε, στον ίδιο κατάλογο του 1988, και ο Σεραφείμ Φυντανίδης, ο άνθρωπος που αγάπησε και στήριξε ολόθερμα το Πανόραμα, όσο βρισκόταν στην «Ελευθεροτυπία»: «Άλλοι ανοίγουν ραδιοφωνικούς σταθμούς, άλλοι προγραμματίζουν τηλεοπτικά κανάλια, άλλοι αγοράζουν τράπεζες, εφημερίδες και περιοδικά. Αλλά εμείς, εδώ στην «Ελευθεροτυπία», επιμένουμε αλά παλαιά… Γιατί πόσο θα κρατήσει η ζωή μας; «Είμαστε από την ύλη που είναι φτιαγμένα τα όνειρα», έτσι δεν λέει ο Πρόσπερο στην «Τρικυμία»; Έτσι λοιπόν, διαλέξαμε κι εμείς το ΟΝΕΙΡΟ. Δηλαδή τον κινηματογράφο».
Αυτό λοιπόν το ΟΝΕΙΡΟ, που συνεχίζουμε με την ίδια αγάπη και φέτος, μας προσφέρει μια ακόμη νέα ματιά στο σύγχρονο ευρωπαϊκό κινηματογράφο. Αυτόν που συνήθως δεν βλέπουμε – και που έπρεπε να βλέπουμε – στις αίθουσες. Κινηματογράφο από χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ρωσία, η Ιρλανδία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Γερμανία, και βέβαια, η Ελλάδα. Αλλά, ταυτόχρονα και μια επιστροφή στις ρίζες, στην πλούσια ιστορία του, με το μεγάλο αφιέρωμα στο έργο του Λουκίνο Βισκόντι. Ευκαιρία να ξαναδούμε σε αποκαταστημένες κόπιες αριστουργήματα όπως «Ο Ρόκο και τ’ αδέρφια του» και «Θάνατος στη Βενετία» και όλα τα άλλα σημαντικά έργα του μεγάλου αυτού δημιουργού, από τη νεορεαλιστική του περίοδο, με την κλασική «Γη τρέμει» και το «Ossessione» ως τα τελευταία του αριστουργήματα, τη «Γοητεία της αμαρτίας» και τον «Αθώο».
Στο φετινό πρόγραμμα και ένα αφιέρωμα στο μαυρόασπρο φιλμ, με τον τίτλο «Η γοητεία του μαυρόασπρου στον ελληνικό και ευρωπαϊκό κινηματογράφο», αφιέρωμα που διοργανώνεται σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ), με ταινίες που γυρίστηκαν και εξακολουθούν να γυρίζονται τις τελευταίες δεκαετίες σε μαυρόασπρο φιλμ παρόλο που από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 κι ύστερα, έχει επιβληθεί το χρώμα. Θέμα, αξίζει να σημειώσω, που έχει εμπνεύσει και επτά νέους εικαστικούς για την έκθεση που παρουσιάζουμε, μέχρι και τις 9 Νοεμβρίου, με τον τίτλο «Black Beauty: η γοητεία του μαυρόασπρου στον κινηματογράφο», στην γκαλερί STOArt» (στη Στοά Κοράη).
Όπως και κάθε χρόνο, στο 30ο Πανόραμα, δεν λείπει και η βουβή ταινία με συνοδεία ζωντανής μουσικής. Φέτος η επιλογή έπεσε στο μεγάλο αριστούργημα του Γκρίφιθ, «Μισαλλοδοξία» (1916), που προβάλλεται, με τα αρχικά του φίλτρα (όπως παρουσιαζόταν την εποχή που γυρίστηκε) στο Μέγαρο Μουσικής. Έργο που επηρέασε σημαντικά τον κινηματογράφο στις δεκαετίες που ακολούθησαν – με τον Πουντόβκιν και τον Αϊζενστάιν να το μελετούν διεξοδικά πριν γυρίσουν τα δικά τους αριστουργήματα. Με μουσική που έγραψε ο τακτικός συνεργάτης του φεστιβάλ, Νίκος Πλάτανος. Τέλος, η μικρού μήκους ταινία εκπροσωπείται από ταινίες των σπουδαστών της «HORME Pictures» και του New York College, ταινίες μέσα από τις οποίες κάποια στιγμή θα αναδυθούν τα νέα ταλέντα του κινηματογράφου μας.